Is de zeemeermin van Westenschouwen de meermin uit Meerminnen verdrinken niet? Meerminsagen zijn in elk geval onlosmakelijk verbonden met Zeeland. Net als sagen over verdronken land.
In dit artikel dompel ik je onder in deze lokale sprookjes. Waar komen die volksvertellingen toch vandaan? En ik verhelder (tot bepaalde hoogte, want ik wil niet teveel verklappen) welke rol de meermin van Westenschouwen in mijn boek ‘Meerminnen verdrinken niet’ speelt.
Fascinatie voor zeemeermin Westenschouwen
Zeeuwse sagen: over verdronken land
Waar de zeemeermin van Westenschouwen vandaan komt
De meermin uit de sage verdrinkt niet
Groene en blauwe hersengolven
Meer over Meerminnen verdrinken niet
Meer over de sage en de toren
Fascinatie voor zeemeermin Westenschouwen
Als klein kind had ik een bijna ziekelijke interesse in sprookjes, mythes, legenden en sagen. Vooral voor het sprookje van de kleine zeemeermin van Anderssen en de legende van Atlantis. Die fascinatie is op zich logisch: ik ben een Zeeuwse en vertellingen over meerminnen en verdronken land zijn me met de paplepel ingegoten.
Tijdens mijn talenstudie gaf ik mijn zuurverdiende centjes uit aan gebonden uitgaven van Nederlandse volksvertellingen en Griekse mythen en sagen. Ik verlekkerde me aan verhalen over Poseidon met zijn drietand en zeemanssprookjes over mythische half-mens-half-vis figuren. Toen ik op het idee kwam een boek over de vergeten Stormramp van 1911 te schrijven, voelde ik aan mijn water dat de zeemeermin van Westenschouwen er een rol in moest spelen. Ik associeer zee, golven, stormen en verdronken schepen nu eenmaal altijd met meerminnen.
Zeeuwse sagen: over verdronken land
Zeg ‘zeemeermin Westenschouwen’ en de meeste mensen die van het eiland Schouwen-Duiveland afkomstig zijn, weten waar je het over hebt. Maar ook veel andere Zeeuwen zal de meerminsage bekend in de oren klinken. Dat is niet zo vreemd, want volksvertellingen over meerminnen en verdronken land komen uit die hoek. Er zijn in Zeeland maar liefst 117 (kerk)dorpen verdronken. Gebieden als het Zuidland van Schouwen, eilanden als Orizand en Stuivezand en plaatsen als Reimerswaal, Koudekerke, Bommenee en Valkenisse zijn verzwolgen door de zee. Het verhaal van de zeemeermin van Westenschouwen is, samen met ‘Het verdronken land van Saeftinghe’, veruit de bekendste.
Ik weet nog goed hoe blij ik was toen ‘Het verdronken land’ van Suske en Wiske verscheen. In dat avontuur belandden Suske en Wiske in het oude land van Saeftinghe. Ik weet nog hoe ik me verbaasde over de parabel met ‘De zeemeermin van Westenschouwen.’ Beide sagen gaan over land dat er ooit was, maar nu niet meer. Er wordt een zeemeermin gevangen, haar zeemeerman wordt kwaad en spreekt een vloek uit:
“Het land van Saefthinghe / Westenschouwen zal vergaan,
alleen zijn torens / haar toren
zullen / zal blijven staan”.
Waar de zeemeermin van Westenschouwen vandaan komt
Ik was misschien beter niet dieper in de meerminsage gedoken, want mijn eerste ontdekking was nogal teleurstellend. De vertelling zou zijn verzonnen aan de hand van het wapen van Schouwen-Duiveland waarop een meermin en meerman zijn afgebeeld. Mijn tweede ontdekking was stukken bevredigender: de sage is – zoals alle sagen – een grotendeels verzonnen verhaal waarin een verklaring wordt gegeven voor een historisch feit. In dit geval voor de economische achteruitgang van Westenschouwen. Het verhaal van de meermin en de vloek van haar meerman verklaart het verzanden van de haven van Westenschouwen in de zestiende eeuw en de leegloop van het stadje daarna. Alleen de toren bleef staan.
‘Westenschouwen, ’t zal u rouwen
dat ge heeft geroofd mijn vrouwe,
Westenschouwen zal vergaan
alleen de toren zal blijven staan’.’
De meermin uit de sage verdrinkt niet
Meerminnen verdrinken niet, dat is nogal wiedes. En toch intrigeert de zin. Het moest de titel van mijn boek over de Stormramp van 1911 worden. Dat had ik al bedacht vóór ik begon met schrijven. In mijn hoofd was het verhaal al onlosmakelijk verbonden met een meermin. Want een ontmoeting met een zeemeermin werd in volksvertellingen immers altijd gezien als een teken van rampspoed. Als haar stem klonk, dan werden schippers betoverd door haar stemgeluid. Ze vergaten te sturen en hun schepen liepen de klippen op. Of ze raakten op drift, en in het ergste geval vergingen ze. Net als de schepen tijdens de Stormramp van 1911…
Te bezichtigen in het Stadhuismuseum Zierikzee.
Groene en blauwe hersengolven
Ik doe hier een verwoede poging je uit te leggen hoe mijn hersenen werken: ik denk ontzettend visueel. Ik denk in golven, ik zie dan ook golven. Ik zie groene en blauwe golven, ik hoor ze aanspoelen op het strand, ik zie een drietand in een flits, een krijsende zeemeermin met lichtgevende ogen en schepen die als vliegende Hollanders over het water dansen. Maar ik zie ook een waargebeurd verhaal. Ik wil weliswaar een boek schrijven gebaseerd op feiten, maar een historisch verhaal over een dorp aan de Zeeuwse kust dat moet en zal ik verweven met de meerminsage. Het mag geen sprookje zijn, het moet kloppen met de werkelijkheid, maar ik moet en zal de lezer dat magische gevoel geven. En ik wil ze verwonderd en bevredigd achterlaten als ze het boek hebben gelezen.
Ja, je las een boek gebaseerd op ware gebeurtenissen en ware personages. Er was een meerminsage doorheen verweven en het paste prima. Waargebeurd hoeft niet gortdroog te zijn.
Meer over Meerminnen verdrinken niet
Wil je weten over hoe ik tot Meerminnen verdrinken niet kwam? Ik vertel je nog veel meer over het boek op dit blog (zoals hoe ik de het prachtige Bijbelse verhaal over de zondvloed erin verwerkte, mijn overgrootvader Marinus tot leven liet komen, mijn zusje Vicky met vergelijkbare hersengolven als ik een waanzinnige illustratie bij het boek maakte – en hoe ze hierop kwam, en nog veel meer).
Je kunt het boek ook meteen bestellen via de shop.
Meer over de sage en de toren
Wist je dat je de overgebleven toren van Westenschouwen (maar eigenlijk die van het verdronken Koudekerke) kunt bezoeken? Ik vertel je er binnenkort over in mijn uitgaanstip beklim de plompe toren.
Wil je meer weten over de sage van de zeemeermin? Kijk dan op de website van de plompe toren.
Wil je meer verhalen lezen over verdronken land? Kijk dan vooral op de waanzinnig leuke website Zeeuwse ankers.
